De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (Wbtr) treedt in werking; wat betekent dit voor uw organisatie?

Concreet betekent dit dat het volgende in de wet wordt geregeld:

• Voor verenigingen en stichtingen wordt opgenomen dat bij statuten kan worden bepaald dat een toezichthoudend orgaan wordt ingesteld. De naam hiervan kan variëren, dit kan zowel een raad van commissarissen of raad van toezicht zijn. In de wet wordt dit aangeduid als raad van commissarissen, onderstaand noemen wij dit het toezichthoudend orgaan of de toezichthouders.

• Het toezichthoudend orgaan heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken in de rechtspersoon en de met haar verbonden onderneming of organisatie. Hij staat het bestuur met raad terzijde. De wetgever wil hiermee zeggen dat zij van de toezichthouders een actieve rol verwacht zonder op de stoel van het bestuur te gaan zitten. Indien het beleid en/of de gang van zaken daartoe aanleiding geven, zullen de leden hun toezicht moeten aanscherpen en nog actiever moeten optreden. Daarbij geldt dat in de statuten aanvullende bepalingen omtrent de taak en bevoegdheden van het toezichthoudend orgaan zijn opgenomen. 

• Bestuurders en toezichthouders van alle rechtspersonen moeten zich bij de vervulling van hun taak richten naar het belang van de rechtspersoon en de met die rechtspersoon verbonden organisatie.

• Bestuurders en toezichthouders van alle rechtspersonen met een tegenstrijdig belang moeten zich onthouden van deelname aan overleg en besluitvorming. Indien alle bestuurders tegenstrijdige belangen hebben en hierdoor geen bestuursbesluit kan worden genomen, wordt het besluit genomen door de toezichthouders. Indien er geen toezichthouders zijn wordt het besluit alsnog genomen door het bestuur waarbij de overwegingen om tot het besluit te komen schriftelijk worden vastgelegd.
  Indien alle toezichthouders tegenstrijdige belangen hebben en hierdoor geen besluit kunnen nemen wordt het besluit alsnog genomen door de toezichthouders waarbij de overwegingen om tot het besluit te komen schriftelijk worden vastgelegd.

• Aan bestuurders of toezichthouders kan via de statuten meer dan één stem worden toegekend. Het aantal stemmen van een individuele bestuurder of toezichthouder mag echter niet meer bedragen dan die van de groep bestuurders of groep toezichthouders als geheel.

• Bestuurders en toezichthouders van alle rechtspersonen kunnen aansprakelijk zijn voor schade als gevolg van onbehoorlijke taakvervulling. Wanneer een faillissement in belangrijke mate is veroorzaakt door onbehoorlijke taakvervulling kunnen bestuurders en toezichthouders hoofdelijk aansprakelijk zijn voor een tekort in de boedel.

• Stichtingen kennen geen aandeelhouders of leden. Daarmee is er bij de stichting geen sprake van een algemene vergadering die het bestuur controleert. Een toezichthoudend orgaan is eveneens niet wettelijk voorgeschreven. Onder de Wbtr wordt enkel geregeld dat middels statuten een toezichthoudend orgaan kan worden ingesteld. Wanneer wel een toezichthoudend orgaan is ingesteld, wordt deze eveneens niet door een algemene vergadering gecontroleerd. Daarom wordt specifiek ten aanzien van stichtingen geregeld dat bestuurders en leden van het toezichthoudend orgaan die het belang van de stichting zodanig schaden dat het voortduren van hun bestuurderschap of lidmaatschap van het toezichthoudend orgaan in redelijkheid niet meer kan worden geduld, op verzoek van het openbaar ministerie of van belanghebbenden kunnen worden ontslagen.  

• Voor alle rechtspersonen geldt dat in de statuten voorschriften moeten worden opgenomen omtrent de wijze waarop in de uitoefening van de taken en bevoegdheden wordt voorzien in geval van ontstentenis of belet van alle bestuurders danwel alle toezichthouders. Ontstentenis treedt op als de betreffende persoon niet langer in functie is. Belet ziet op de tijdelijke onmogelijkheid van de persoon om zijn/haar functie uit te oefenen, bijvoorbeeld door ziekte. In de statuten kan verder uitgewerkt zijn wanneer hier exact sprake van is. Tevens kunnen bepalingen in de statuten zijn opgenomen voor de situaties waarbij geen sprake is van belet of ontstentenis van alle, maar van één of meerdere bestuurders of toezichthouders. Degene die in dit geval op grond van de statuten de taken van een bestuurder of toezichthouder vervult, wordt hierbij met een bestuurder of toezichthouder gelijkgesteld.

Deze wetswijziging betekent niet dat nu direct de statuten hierop aangepast moeten worden. Bij de eerstvolgende statutenwijziging op of na 1 juli 2021 dienen de statuten in lijn gebracht te worden met de Wbtr.

Wel wordt geadviseerd op korte termijn na te gaan of in de statuten zaken zijn geregeld die tegenstrijdig zijn met de bepalingen in de Wbtr. 

Vanaf 1 juli 2021 gaat de Wbtr namelijk boven de statuten. Hierbij dient onder meer aan de volgende punten gedacht te worden:

1. Nagaan of bij een vereniging, coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij voor 1 juli 2021 vertegenwoordiging heeft plaatsgevonden door bestuurders met tegenstrijdige belangen. Om te voorkomen dat deze op later moment nietig worden verklaard dient de algemene vergadering die vertegenwoordiging te bekrachtigen door de vertegenwoordiger of vertegenwoordigers daartoe aan te wijzen op of na 1 juli 2021.
   
   
2. Nagaan of een statutaire regeling bestaat dat in gevallen waarin de vereniging, coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij een tegenstrijdig belang heeft met één of meer bestuurders of toezichthouders, de vereniging, coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij wordt vertegenwoordigd door een ander dan het bestuur of een bestuurder. Dit is onder de Wbtr niet langer toegestaan en daarom is deze passage in de statuten vanaf 1 juli 2021 ook niet langer geldig.
   
   
3. Nagaan of een statutaire bepaling bestaat die bepaalt dat een bepaalde bestuurder of een toezichthouder van een vereniging, een coöperatie, een onderlinge waarborgmaatschappij of een stichting, meer stemmen kan uitbrengen dan de andere bestuurders respectievelijk toezichthouders tezamen. Met invoering van de Wbtr is dit niet langer toegestaan. Er geldt echter een overgangsbepaling waarmee geregeld is dat deze statutaire bepaling geldig blijft tot uiterlijk 30 juni 2026 of tot de eerstvolgende statutenwijziging op of na 1 juli 2021, naar gelang welk moment eerst valt.
   
   
4. Nagaan of en wat in de statuten is opgenomen inzake ontstentenis of belet van alle bestuurders of toezichthouders.
   
   
5. Ga na of uw aansprakelijkheidsverzekering voor zowel bestuurders als toezichthouders toereikend is en of deze afgesloten en betaald is door de organisatie. 

Voor verdere vragen over de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen kan contact worden opgenomen.